Bình ĐặngLuxeVN – Bên cạnh những hình ảnh luyện tập gợi lên sự tò mò về các nghệ sĩ xiếc và những con thú biết làm trò, bộ ảnh của nhiếp ảnh gia Christian Rodriguez còn kể lại những điều đời thường nhất tại hai rạp xiếc chính của Việt Nam, một tại Hà Nội – thủ đô và một ở Sài Gòn – đô thị lớn nhất nước.
Christian Rodriguez là nhiếp ảnh gia người Uruguay. Anh hiện đang sống và làm việc ở Madrid, Tây Ban Nha. Rodriguez chia sẻ: “Bộ ảnh là câu chuyện về cuộc sống, họ (những nghệ sĩ xiếc – LuxeVN) vật lộn từng ngày với những điều kiện sống thật khó khăn”. Christian đã đến Việt Nam 3 lần để hoàn thành dự án ảnh của mình. Cấu trúc bộ ảnh về xiếc Việt Nam của anh gồm hai câu chuyện chính được đặt tên là “Xiếc” và “Chút chút”. Chúng là những tác phẩm ảnh tư liệu đầy sức mạnh, không chỉ đưa đến những khuôn hình lôi cuốn mà xen lẫn vào đó là những khoảnh khắc của cuộc sống thường nhật phía sau ánh đèn sân khấu.
Hầu hết những nghệ sĩ thuộc Liên đoàn Xiếc Việt Nam là những người thuộc biên chế nhà nước. Họ thường bắt đầu luyện tập từ sáng sớm và có từ 3-4 lượt diễn một ngày, xen kẽ là những tua lưu diễn tỉnh. Rodriguez đã rất ngạc nhiên khi chứng kiến phản ứng tích cực từ những người xem xiếc, đặc biệt là ở những vùng ngoại ô. Có lần, toàn bộ mọi người trong một làng đã kéo tới chỉ để xem một buổi diễn.
Liên đoàn Xiếc Việt Nam mà tiền thân là Đoàn xiếc Nhân dân Trung ương, khởi nguồn từ Gánh xiếc Việt Nam của cố nghệ sĩ Tạ Duy Hiển (1889-1967). Gia đình ông hầu hết đều theo truyền thống xiếc thú và là những nhân vật có đóng góp quan trọng cho ngành xiếc Việt Nam.
Năm 2009 lần đầu tiên khi Rodriguez đặt chân đến Châu Á, dự định của anh là nghỉ lại Hà Nội trong 3 ngày. Toàn bộ lịch trình đã thay đổi khi anh đến thăm Rạp xiếc Trung ương và hoàn toàn bị cuốn hút. Rodriguez ở lại trong ba tuần để bắt đầu chụp những khuôn hình đầu tiên. Hai năm sau quay lại Hà Nội, Rodriguez sống trong nhà của một nghệ sĩ đoàn xiếc và mượn xe máy của gia chủ để đến hiện trường mỗi ngày.
“Khi bắt đầu thực hiện lúc nào tôi cũng nghĩ làm sao để chụp được những khuôn hình tốt nhất. Tôi chỉ nghĩ đến ảnh và ảnh cho đến khi được chia sẻ cuộc sống cùng mọi người, cùng có những khoảnh khắc đặc biệt, những bữa ăn và du lịch cùng nhau. Khi bạn đặt mình vào trong đó và mọi thứ sẽ đến thật tự nhiên”, anh tâm sự.
Rodriguez bắt đầu theo sát cuộc sống của bốn nữ nghệ sĩ trẻ ở cùng nhau: một nghệ sĩ đu dây 18 tuổi, một quản tượng và hai nghệ sĩ nhào lộn độ tuổi đôi mươi. Cũng cùng trong lần đến Sài Gòn, Rodriguez đã đi theo một nhóm anh em làm nghề trong đoàn của thành phố. Anh đã đặc biệt chú ý đến câu chuyện của của Mã Hoàng Ân, 26 tuổi và vợ Thu Hiệp, nữ nghệ sĩ uốn dẻo 20 tuổi. Đôi vợ chồng đã mời anh đến dự lễ cưới của họ ở quê. Hoàng Ân và Thu Hiệp cũng giống như phần lớn những người theo nghiệp xiếc, đa phần họ xuất thân từ những vùng nông thôn.
Trước khi bước vào nghề, những người trẻ phải học năm năm trong trường trước khi hy vọng có được một vị trí ở Liên đoàn Xiếc. Tất cả họ không ai muốn đến thành phố Hồ Chí Minh, nơi mà quy mô đoàn diễn nhỏ và ít uy tín hơn. “Ở Sài Gòn, họ sống trong một cái rạp cũ gần như bị bỏ hoang”, Rodriguez thuật lại, “Lúc đầu ai cũng cố gắng giấu đi những khó khăn, nhiều người vẫn có iPhone và iPad nhưng họ không có được một nơi đủ tốt để sống. Lúc đầu thật khó cho tôi để có thể chụp được cuộc sống hàng ngày của họ ”.
Được truyền cảm hứng theo đuổi đề tài từ những tấm ảnh chụp về rạp xiếc ở Hà Nội nhiều năm trước của nữ nhiếp ảnh gia Mĩ nổi tiếng, Mary Ellen Mark, nhưng ảnh của Christian Rodriguez hoàn toàn khác biệt về phong cách: “Tôi muốn làm theo cách khác. Cùng một địa điểm nhưng tôi tập trung về cuộc sống hàng ngày, ghi nhận những hình ảnh gần gũi và thân thiết nhất, tôi muốn lột tả một mặt khác về nghề xiếc ở Việt Nam”.
Năm ngoái Christian đến Việt Nam lần thứ ba với vỏn vẹn 130 Euro (khoảng hơn 3 triệu rưỡi) trong túi. Lần này anh ở lại ba tháng, vào Sài Gòn và ở cùng với Nguyễn Hoa Hoàng Vũ, người em 13 tuổi của Hoàng Ân.
Một trong những tấm hình ưa thích nhất của anh, một khoảnh khắc nhạy cảm miêu tả cảnh Hoàng Vũ nhìn vô định vào khoảng không trong khi đang ngồi bên mép giường ăn cà chua bi. Lúc này anh trai và chị dâu cậu đang chợp mắt. Bức tường đằng sau hậu cảnh được trang trí những hình dán của chú gấu Pooh.
“…ai cũng cố gắng giấu đi những khó khăn, nhiều người vẫn có iPhone và iPad nhưng họ không có được một nơi đủ tốt để sống. Lúc đầu thật khó cho tôi để có thể chụp được cuộc sống hàng ngày của họ.” – Christian Rodriguez.
Rodriguez hiện nay đang lên kế hoạch quay trở lại Việt Nam để tiếp tục thực hiện một phim tài liệu về chủ đề này. Trong rạp xiếc, những thứ như ánh sáng, trang phục, màu sắc tất cả dường như đại diện cho những giấc mơ mà nhưng người làm nghề mong muốn. Nhiếp ảnh gia kết luận: “Sân khấu cho họ sống với giấc mơ mà đời thực không cho phép”.
Christian Rodriguez năm nay 33 tuổi. Trước đó anh làm phóng viên ảnh tại Uruguay. Năm 2009, anh chuyển đến Madrid để theo học thạc sĩ ngành ảnh. Tác phẩm của anh ở Việt Nam đã đưa đến một cách nhìn mới cho chính bản thân nhiếp ảnh gia. Sau khi kết thúc khóa học, Christian sẽ tiếp tục tập trung với đề tài những người phụ nữ nhập cư vào Tây Ban Nha và những bà mẹ tuổi teen ở khu vực Châu Mĩ La Tinh mà anh đang tiến hành.
Mời quý độc giả xem tiếp bộ ảnh tại đây.
Bình Đặng | Theo NYTimes | Ảnh: Christian Rodriguez